Građenje odnosa među decom

Odnosi se ne ostvaruju izolovano, oni su dinamična mreža povezivanja kroz akcije i interakcije samog deteta, socijalne sredine i fizičkog okruženja što i čini kontekst odrastanja.

Većina anketiranih roditelja izdvaja kao jedan od važnijih razloga, zbog čega upisuju dete u predškolsku ustanovu, socijalizaciju deteta.

Savremena porodica je obično porodica sa manjim brojem dece, često i sa jednim detetom, bez mogućnosti ostvarivanja češćih kontakta sa rođacima deteta i malo slobodnog vremena za druženje sa vršnjacima. Zbog toga se roditeljima izdvaja vrtić kao najbolje mesto da dete na kvalitetan način provede određen deo dana u igri sa vršnjacima.

Praksa potvrđuje da boravak u kolektivu detetu omogućava da u svakodnevnoj interakciji sa vršnjacima obogati svoja iskustva i unapređuje socijalne veštine. Određene oblike ponašanja koji se pokazuju kao nepoželjni dete lakše koriguje u kolektivu kroz spontane oblike učenja po modelu i u radu vaspitača sa decom kroz različite radionice.

Ulaskom u grupu dete unosi iskustvo i naučene oblike ponašanja iz svoje porodice. Sa potencijalom i karakteristikama ličnosti koje nosi, dete zauzima određeni položaj u grupi vršnjaka. Ono bira veći ili manji broj drugara sa kojim ostvaruje prisnije prijateljske odnose, postavlja se na sebi specifičan način prema vršnjacima, vaspitaču i dnevnim situacijama.

Ciljano posmatranje deteta

Vaspitač kroz ciljano posmatranje deteta, njegovih odnosa koje ostvaruje u grupi, kretanja kroz prostor, odabira aktivnosti, centara i drugara, izdvaja i for- muliše ciljeve za posmatrano dete - koje veštine kod deteta unaprediti, regulisati ili korigovati. Na osnovu ovog posmatranja formiraju se zadaci vaspitača koje želi da ostvari u cilju unapređivanja dinamike cele grupe, ali i individualnog razvoja svakog deteta u grupi, u okviru njegovih mogućnosti.

Iako su vrtićima većinom zastupljene vršnjačke grupe, deca su istog i sličnog uzrasta, stepen zrelosti svakog deteta je individualn. Upravo stepen zrelosti deteta određuje njegovu uspešnost funkcionisanja u većoj grupi dece gde je uvek u izazovu da se dovoljno izrazi, nametne, prihvati osujećene potrebe, odlo- ži zadovoljenje neke svoje želje, učini ustupak radi kvalitetnije saradnje sa drugarima. Zbog toga se deca sa razvijenijim socijalnim veštinama uspešnije nameću kao vođe grupe koje druga deca rado slede.

Pozitivna atmosfera u grupi

Dete kroz odnose sa vršnjacima izražava svoje potrebe, razvija sliku o sebi i svojim vrednostima - gde pripada. Oslanjanjem na vršnjake i vaspitače dete izgrađuje osećanje poverenja i sigurnosti, razvija pozitivne načine interakcije i neophodne kapacitete za nošenje sa konfliktima i novim situacijama.

Zbog toga je neophodno ostvariti pozitivnu i stimulativnu atmosferu u grupi. Na taj način omogućavamo detetu da kroz odnose uči: da razume svoje potrebe, osećanja i postupke; kako da stupa u interakciju, da komunicira, da na siguran način istražuje svoju okolinu, da bude prihvaćeno i prihvata druge sa svim njihovim specifičnostima; da zna šta se od njega očekuje i šta ono može da očekuje.

Odnosi se ne ostvaruju izolovano, sami po sebi, oni su dinamična mreža povezivanja kroz akcije i interakcije samog deteta, socijalne sredine i fizičkog okruženja što i čini kontekst odrastanja.

Da bi ostvarivanje odnosa sa drugom decom moglo da se odvija kvalitetno detetu je potrebno da se u grupi oseća sigurno, ali ne prezaštićeno, da bude uvažava- no i podržavano i da je uključeno u aktivnosti. Samo tada dete može neometano da pravi izbore, da pregovara, da se dogovara, da istražuje i da razvija bliske odnose koji će se bazirati na uvažavanju i prihvatanju.

Vršnjaci su izvor podrške i izazova i dete mora da nauči da integriše pripadništvo vršnjačkoj grupi ( da sledi, prihvati, sarađuje) sa drugim odnosima koji se nameću grupi kao što su takmičenja, liderstvo i različiti oblici rešavanja konflik- ta. Kroz vršnjačke odnose dete razvija kapacitete samoregulacije i to kroz životne aktivnosti tokom dana i slobodnu igru sa vršnjacima.

Kvalitetni odnosi iz perspektive deteta su oni koji mu omogućavaju da se oseća sigurno, da aktivno učestvuje, uključeno je u donošenje odluka, kada dete ima osećaj da svojim učešće doprinosi radu grupe.

Faze igranja sa vršnjacima

Sa oko godinu i po dana već su primetne početne faze igranja, iako dominira paralelna igra, dete pokazuje interesovanje za decu u svom okruženju. Ta početna faza igranja može biti veoma nespretna i neprijatna sa čestim konfiktima. Najčešći konflikti su oko igračke, jer učenje socijalnih veština je dugotrajan proces. Oko treće godine rađaju se prva prijateljstva, često su to deca koja se privlače zbog sličnih afiniteta, sličnog načina igranja. Vrlo često trogodišnjak bira druga koji ga opčini svojom igrom. Na međusobne odnose mlađe dece bitno utiče njihov odnos sa roditeljima. Povučenoj deci, koja teže ostvaruju prve kontakte ili prijateljstva pomaže vaspitač, uvodeći ga u igru sa vršnjacima uz podršku i motivaciju vršnjaka da ga prihvate. Skoro sva deca teže da ostvare vršnjačku popularnost unutar svoje grupe, to im omogućava da budu zadovoljna sobom, što dodatno podstiče sigurnost u sebe i dalji razvoj socijalnih kompetencija..

Pošto je predškolski period doba dinamičnog rasta i razvoja deteta i kvalitet i intezitet ostvarivanja odnosa unutar grupe je vrlo dinamičan i sklon pro- menama. Sociogram grupe je prikaz datih odnosa u datom trenutku. Promene su vrlo česte, tako da se drugarstva „sklapaju“ i „raskidaju“ i „sklapaju nova“ bez trauma za decu. Deca ovim čestim promenama drugara i pripadništva raznim podgrupama unutar grupe uvežbavaju svoje veštine funkcionisanja sa drugim ljudima. Vaspitač takve promene prati i uključuje se i reguliše samo ako proceni da je neko dete nepravedno izopšteno iz grupe vršnjaka ili da postoji povećan stepen konflikta.

Rad u malim grupama

Samo tokom jednog dana u vrtiću pred dete se postavljaju brojni izazovi za koje ono, da bi uspešno savladalo, mora da angažuje sva svoja znanja i mogućnosti u brzom i efikasnom odabiru određenog oblika ponašanja - koji će odgovoriti na zadatu situaciju. Dete, kada oseti svoju uspešnost u ovladavanju ovih izazova, neret- ko samo istražuje provocirajući drugare da ga slede, utvrđujući svoja pravila koja zahteva od drugara. Dete koje oseti neuspeh još više se povlači. Ovde su vrlo važne strategije vaspitača kojima će bodriti i motivisati nesigurnu decu, nagoveštavajući im moguća rešenja, ali i da decu koja teže dominiranju usmere na saradničke i partnerske odnose. U višegodišnjoj praksi tu su se kao vrlo uspešne pokazale kooperativne igre u paru, trijadama i četvercima. Deca su pozva- na na saradnju što učvršćuje odnose unutar grupa. Nesigurna se osećaju lagodnije kada zadatak ne obavljaju sama i imaju mogućnost da podele neuspeh sa grupom, a dominantna deca dobijaju mogućnost da vode ali da ne dominiraju.

Rad u malim grupama i izbegavanje frontalnog rada daje svakom detetu prostor da se izrazi, učestvuje u diskusiji, proverava svoje zaključke sa zaključcima vršnjaka. Time se smanjuje mogućnost konflikta i predugo čekanje na red. Upravo u takvim situacijama dete nesmetano gradi odnose, reparira ponašanje koje vršnjaci ne tolerišu, usvaja nove oblike ponašanja od svojih drugara.

Deca su stalni istraživači svojih mogućnosti. Tako i unutar grupe oni isprobavaju sebe i svoje moći delovanja na druge. Neki oblici ponašanja se vremenom gube, jer dete uviđa da nisu prihvaćena od drugara, a drugi, novi oblici ponašanja se pojavljuju i razvijaju.

Za unapređivanja kvalitetnijih vršnjačkih odnosa vaspitač organizuje radionice u cilju smanjivanja konflikta, agresivnog ponašanja, prihvatanja različitosti... Po potrebi i za razrešavanje ostalih situacija i odnosa za koje grupa ne pronalazi kvalitetno rešenje.

Odnosi se kreiraju i usavršavaju tokom celog života, ali u predškolskom periodu postavljaju se temelji budućeg funkcionisanja pojedinca u društvu.

tekst časopis VRTIĆ

Udruženje privatnih Ustanova

PU BABY PALACE ANDJELA,Bregalnička 9

member/član